Koszyk inflacyjny. Jak można manipulować wskaźnikiem inflacji?
W okolicach trzeciego tygodnia każdego miesiąca Główny Urząd Statystyczny publikuje dane na temat wskaźnika inflacji w kraju za poprzedni miesiąc. Jeśli masz wrażenie, że średnio w sklepie zostawiasz 50% więcej niż jeszcze rok temu, a potem słyszysz, że wskaźnik inflacji jest 3-krotnie niższy rok do roku, to możesz zastanawiać się w jaki sposób jest on wyliczany. Otóż co roku GUS ustala tzw. koszyk inflacyjny, o którym wstępnie wspominałem w artykule dotyczącym inflacji.

Zjawiska inflacji nie da się dokładnie opisać w jednym artykule, dlatego poświęcimy temu tematowi cykl wpisów prezentowanych na poniższej liście:
- Co to właściwie jest ta inflacja?
- Koszyk inflacyjny. Jak można manipulować wskaźnikiem inflacji?
- Pandemia inflacji na świecie
- Przyczyny wysokiej inflacji w Polsce – czy jesteśmy sami sobie winni?
- Przyczyny inflacji na świecie – tani pieniądz zalewa świat
- Hiperinflacja – jak wzrosty cen doprowadzały kraje do bankructwa?
Koszyk Inflacyjny
Wg definicji podawanej przez GUS, koszykiem inflacyjnym określa się zestawienie procentowych udziałów towarów i usług nabywanych przez gospodarstwo domowe w ogólnej wartości ich wydatków konsumpcyjnych. Wydatki te muszą być klasyfikowane z kolei zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Spożycia Indywidualnego według Celu przyjętą w marcu 1999 r. przez Komisję Statystyczną Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Nie jest zatem tak, że każdy kraj może liczyć sobie i podawać dane na temat wysokości inflacji w gospodarce wg własnego widzimisię. Gdyby tak było, mogłoby to prowadzić do manipulacji i wszystkie państwa spełniałyby swój cel inflacyjny, niezależnie od rzeczywistości.
Skład koszyka i podgrupy
Poszczególne elementy koszyka składają się z 12 kategorii. Jednak wielkość ich wpływu na wskaźnik inflacji co roku może się różnić w zależności od przyznanej danej kategorii wagi. W poprzednich latach klasyfikacja wyglądała następująco:

Czemu udziały poszczególnych kategorii się zmieniają?
Wagi stosowane w obliczeniach wskaźników są co roku aktualizowane, gdyż mają za zadanie jak najlepiej odzwierciedlać aktualne wydatki gospodarstw domowych. Przykładowo w pandemicznym roku 2021, mieliśmy non stop do czynienia z lockdownami, czy paszportami covidowymi itp. To sprawiło, że znaczenie kategorii „restauracje i hotele” musiało zmniejszyć swój udział w wydatkach. Większe wagi miały wówczas przypisane kategorie m.in. żywności i napojów bezalkoholowych.
Dane danom nierówne. Czy urzędy statystyczne manipulują danymi?
Kategorie mamy już wymienione, jednak co bardziej wnikliwi dostrzegą, że np. w kategorii żywność można wymienić pewnie i tysiące różnych produktów. Każda z tych komórek dzieli się na tzw. podgrupy. Przykładowo dział „Restauracje i hotele” dzieli się na 7 grup, m.in. restauracje, kawiarnie, czy stołówki. Dział „żywność i napoje bezalkoholowe” zawiera jednak już 80 podgrup, a „Inne towary i usługi” aż 340.
Tego już nie widzimy czy np. w podkategorii „mięso” uwzględniony jest akurat kurczak, czy może wołowina, sarnina czy dzik.
Niestety dokładnych podkategorii i ich wpływu na poszczególne pozycje koszyka inflacyjnego nie poznamy, gdyż urzędy statystyczne nie udostępniają już tych informacji. Podobno nie dotyczy to tylko Polski, ale i pozostałych krajów również.
Ciekawym przykładem jest na przykład Turcja, której odczyt inflacji w maju osiągnął poziom 73,5! Taki poziom stanowi już spory problem dla gospodarki tureckiej realnie zagrażając wybuchem hiperinflacji. Prezydent postanowił jednak przeciwdziałać wysokiej inflacji i … zwolnił szefa Narodowego Urzędu Statystycznego. Skoro ceny rosną i nic nie da się z tym zrobić, to zawsze może przyjść na to stanowisko ktoś, kto będzie potrafił to „lepiej” wyliczyć 😊
W Polsce w czasach PRL mieliśmy z kolei przypadek z lokomotywami. Mieliśmy do czynienia z galopującym wzrostem cen, więc do koszyka inflacyjnego zostały dorzucone lokomotywy, które taniały. Chleb jest za drogi? To kup sobie lokomotywę 😊 Ważne, by publikowany wskaźnik inflacji się zgadzał.
- Bartosz Nowak
- 13 czerwca, 2022
- 6:54 am
- No Comments